W ostatnim dziesięcioleciu przeprowadziliśmy mnóstwo badań nad kulturą Warmii i Mazur. Prócz tego powstały liczne raporty tworzone przez inne, niezwiązane z nami zespoły badawcze. Dzięki tym wysiłkom można powiedzieć, że Warmia i Mazury należą do najlepiej przebadanych regionów w całej Polsce. A zatem z dość dużą pewnością możemy mówić o tym, jak jest. Czy jednak wiemy, jak będzie? 

No właśnie, jak będzie? Jak może być? Co musi się stać, żeby było tak lub inaczej? Jakie scenariusze przyszłości można nakreślić dla naszego regionu? Na te niełatwe pytania postanowiliśmy poszukać odpowiedzi, korzystając z metody budowy scenariuszy, jednego z głównych narzędzi foresightu.  Namówił nas do tego Edwin Bendyk, badacz, publicysta i intelektualista, a przy tym praktyk i autorytet w dziedzinie tej właśnie metody. 

Zanim powstał raport, spotykaliśmy się wielokrotnie w wielobranżowym gronie ekspertów, praktyków i teoretyków  z różnych dziedzin, wymieniając się doświadczeniami, poglądami, nadziejami i obawami co do przyszłości, wybiegając wyobraźnią kilkanaście lat do przodu. Wspólnie szukaliśmy odpowiedzi na pytania o przyszłość regionu, o uwarunkowania stające się dla nas szansą bądź zagrożeniem, o to, co musi się stać, by nasze atuty (jakie?) wybrzmiały z pełną mocą, a słabości (znowu: czy znamy je wszystkie?) nie wpływały znacząco na bieg wydarzeń.

Tyle publicystyki. Gdzie indziej napisaliśmy zaś następująco.

Foresight jest obecnie jednym z częściej stosowanych narzędzi tworzenia wizji przyszłości. Podstawową cechą tej metody jest łączenie twardej analizy statystycznej z kreatywną pracą i stymulacją wyobraźni. W naszym wypadku najważniejsze jest jednak to, że jest to metoda partycypacyjna, w której wypracowane wizje przyszłości wynikają z debaty uwspólniającej punkty widzenia wielu osób. Wreszcie "foresight często opiera się na metodzie scenariuszowej, w której prezentuje się kilka możliwych wariantów zmiany, wynikających ze zidentyfikowanych wcześniej trendów i czynników niepewności. Foresight jest narzędziem dużo bardziej wyrafinowanym niż prognozowanie, oparte na prostej ekstrapolacji obecnych trendów i prowadzące do wniosku, że jest jeden prosty scenariusz i – w związku z tym – także jedna prosta recepta na obecne problemy. Foresight, w przeciwieństwie do modnej w drugiej połowie XX wieku futurologii, nie stawia sobie za cel skutecznego przewidywania przyszłości. Zakłada, że możliwych jest wiele wariantów rozwoju sytuacji" (Edwin Bendyk, "Scenariusze przyszłości bibliotek"). Metoda ta jest niezwykle użyteczna  w procesie osiągania celów naszego projektu, ponieważ wykorzystuje mechanizm zbiorowych negocjacji tworzących uwspólnioną wizję przyszłości. Jej celem jest zbiorowe wyobrażanie przyszłości. "Foresight najpierw odsłania złożoność rzeczywistości, by potem pomóc zredukować czynniki zmiany do kilku kluczowych elementów i na ich podstawie stworzyć kilka scenariuszy rozwoju" (Bendyk). Ta procedura pracy nad wizjami strategicznymi daje szansę na koncentrację na wspólnej wizji, zamiast na uciążliwym i bezowocnym negocjowaniu partykularnych interesów, jak to ma miejsce w wielu procedurach planowania strategicznego. Umożliwia również włączanie w prace wielu osób reprezentujących różne środowiska i doświadczenia, słowem - jest świetną metodą uspołeczniania decyzji o kształcie życia lokalnych społeczności.

Projekt, w ramach którego powstał ten raport, nazwaliśmy "Ponowa". Ponowa - czyli świeży, pierwszy śnieg, na którym widać tropy zwierząt. Wytrawny tropiciel potrafi dostrzec, skąd prowadzą te ślady i dokąd zmierzają.  Analizuje podane informacje, widzi to, co jest, domyśla się tego, co było i przewiduje, co może się zdarzyć w przyszłości. 

Zapraszamy Państwa do lektury końcowej wersji raportu. Oprócz wniosków, znajdziecie tam solidną podstawę teoretyczną, opis metodologii i poszczególnych etapów badania.